سطوح پیشگیری سرطان

پیشگیری‌ها (Preventions):

پیشگیری شامل طیف وسیعی از فعالیت‌ها – معروف به «مداخلات» – با هدف کاهش خطرات یا تهدیدات سلامتی است. شاید شنیده باشید که محققان و کارشناسان بهداشت در مورد سه دسته پیشگیری صحبت می‌کنند: اولیه، ثانویه و ثالث. منظور آن‌ها از این اصطلاحات چیست؟

پیشگیری سطح اول (Primary prevention):

هدف پیشگیری اولیه، پیشگیری از بیماری یا آسیب قبل از وقوع است. این کار با جلوگیری از قرار گرفتن در معرض خطراتی که باعث بیماری یا جراحت می‌شود، تغییر رفتارهای ناسالم یا ناایمن که می‌تواند منجر به بیماری یا آسیب شود، و افزایش مقاومت در برابر بیماری یا آسیب در صورت مواجهه انجام می‌شود. برای مثال:

قوانین و اجرای قوانین برای ممنوعیت یا کنترل استفاده از محصولات خطرناک (مانند آزبست) یا الزام اقدامات ایمن و سالم (مانند استفاده از کمربند ایمنی و کلاه ایمنی دوچرخه)
آموزش در مورد عادات سالم و ایمن (مانند خوب غذا خوردن، ورزش منظم، سیگار نکشیدن)
ایمن‌سازی در برابر بیماری‌های عفونی

پیشگیری سطح دوم (Secondary prevention):

این سطح از پیشگیری به فرآیند غربالگری اشاره دارد. منظور از غربالگری این است که فرد قبل از بروز علائم و نشانه‌های بیماری در ابتدایی‌ترین مراحل بیماری تشخیص داده شود. در این سطح از پیشگیری، از تجهیزات و وسایلی استفاده می‌گردد که بتواند بیماری را تشخیص دهد.

هدف پیشگیری ثانویه کاهش تأثیر بیماری یا آسیبی است که قبلاً رخ داده است. این کار با شناسایی و درمان بیماری یا آسیب در اسرع وقت برای متوقف کردن یا کند کردن پیشرفت آن، تشویق استراتژی‌های شخصی برای جلوگیری از آسیب مجدد یا عود، و اجرای برنامه‌هایی برای بازگرداندن افراد به سلامت و عملکرد اصلی خود برای جلوگیری از مشکلات طولانی‌مدت انجام می‌شود. برای مثال:

معاینات منظم و آزمایشات غربالگری برای تشخیص بیماری در مراحل اولیه آن (مانند ماموگرافی برای تشخیص سرطان سینه)
روزانه، آسپرین با دوز کم و یا برنامه‌های غذایی و ورزشی برای جلوگیری از حملات قلبی یا سکته بیشتر
کار اصلاح‌شده مناسب به‌طوری‌که کارگران مجروح یا بیمار بتوانند با خیال راحت به کار خود بازگردند

پیشگیری سطح سوم (Tertiary prevention):

این سطح شامل مدیریت بیماری بعد از تشخیص برای کند کردن یا متوقف کردن پیشرفت بیماری با استفاده از بازتوانی یا شیمی‌درمانی یا سایر اقدامات می‌باشد.

هدف از پیشگیری سوم، کاهش تأثیر یک بیماری یا آسیب مداوم است که اثرات پایداری دارد. این کار با کمک به افراد در مدیریت مشکلات و آسیب‌های سلامتی درازمدت و اغلب پیچیده (مانند بیماری‌های مزمن، آسیب‌های دائمی) به‌منظور بهبود هرچه بیشتر توانایی عملکرد، کیفیت زندگی و امید به زندگی‌شان انجام می‌شود. برای مثال:

برنامه‌های توانبخشی قلبی یا سکته مغزی، برنامه‌های مدیریت بیماری مزمن (مانند دیابت، آرتریت، افسردگی و غیره)
از گروه‌هایی حمایت کنید که به اعضا اجازه می‌دهند استراتژی‌هایی را برای زندگی خوب به اشتراک بگذارند
برنامه‌های توانبخشی حرفه‌ای برای بازآموزی کارگران برای مشاغل جدید زمانی که تا حد امکان بهبود یافته‌اند

در مجموع، برای بسیاری از مشکلات سلامتی، ترکیبی از مداخلات اولیه، ثانویه و ثالثه برای دستیابی به درجه قابل‌توجهی از پیشگیری و حفاظت مورد نیاز است.

غربالگری:

مجموعه اقداماتی است که برای تشخیص هرچه سریع‌تر بیماری قبل از بروز نشانه‌های بیماری صورت می‌گیرد. آزمایش‌های غربالگری می‌تواند به یافتن سرطان در مراحل اولیه، قبل از ظاهر شدن علائم کمک کند. زمانی که بافت غیرطبیعی یا سرطان در مراحل اولیه پیدا شود، ممکن است درمان یا معالجهٔ آن آسان‌تر باشد. عدم تشخیص به‌موقع بیماری تا زمانی که علائم ظاهر شوند، امکان گسترش سرطان به قسمت‌های مختلف بدن را بیشتر کرده و در نتیجه می‌تواند روند درمان را پیچیده‌تر سازد.

این نکته بسیار مهم است که وقتی پزشک شما آزمایش غربالگری را پیشنهاد می‌کند، همیشه به این معنی نیست که او فکر می‌کند شما سرطان دارید. آزمایش‌های غربالگری زمانی انجام می‌شود که علائم سرطان نداشته باشید.

انواع تست‌های غربالگری در پیشگیری سطح دوم:

معاینهٔ فیزیکی و شرح‌حال: معاینهٔ بدن برای بررسی علائم عمومی سلامت، از جمله بررسی علائم بیماری، مانند توده‌ها یا هر چیز دیگری که غیرعادی به نظر می‌رسد. تاریخچه‌ای از عادات سلامتی بیمار و بیماری‌ها و درمان‌های گذشته نیز گرفته می‌شود.
آزمایشات تشخیصی: روش‌های پزشکی که نمونه‌های بافت، خون، ادرار یا سایر مواد را در بدن آزمایش می‌کنند.
روش‌های تصویربرداری: رویه‌هایی که از نواحی داخل بدن عکس می‌گیرند.
آزمایش‌های ژنتیکی: یک آزمایش آزمایشگاهی که در آن سلول‌ها یا بافت‌ها برای بررسی تغییرات در ژن‌ها یا کروموزوم‌ها آنالیز می‌شوند. این تغییرات ممکن است نشانهٔ این باشد که یک فرد مبتلا به بیماری یا شرایط خاصی است یا در خطر ابتلا به آن قرار دارد.

نتایج آزمایش مثبت کاذب:

نتایج آزمایشات غربالگری ممکن است غیرطبیعی به نظر برسد، حتی اگر سرطانی وجود نداشته باشد. نتیجهٔ آزمایش مثبت کاذب یعنی وقتی آزمایش نشان دهد که سرطان وجود دارد در حالی که واقعاً وجود ندارد. این مسئله می‌تواند باعث اضطراب شود و معمولاً با آزمایش‌ها و روش‌های بیشتری دنبال می‌شود که خطراتی نیز دارد.

نتایج آزمایش منفی کاذب:

نتایج آزمایش غربالگری ممکن است طبیعی به نظر برسد، حتی اگر سرطان وجود داشته باشد. فردی که نتیجهٔ آزمایش منفی کاذب دریافت می‌کند (که نشان می‌دهد سرطان وجود ندارد در حالی که واقعاً وجود دارد)، ممکن است درخواست مراقبت‌های پزشکی را حتی در صورت وجود علائم به تعویق بیندازد.

اهداف تست‌های غربالگری چیست؟
یک تست غربالگری باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

سرطان را قبل از ظاهر شدن علائم پیدا کند
غربالگری برای سرطانی که با تشخیص زودهنگام، روند درمان آن آسان‌تر است
دارای نتایج آزمایش منفی و مثبت کاذب کم باشد
احتمال مرگ ناشی از سرطان را کاهش دهد

آزمایش‌های غربالگری برای تشخیص سرطان نیستند.

آزمایش‌های غربالگری معمولاً سرطان را تشخیص نمی‌دهند. اگر نتیجه‌ی آزمایش غربالگری غیرطبیعی باشد، ممکن است آزمایش‌های بیشتری برای بررسی سرطان انجام شود. به عنوان مثال، یک ماموگرافی غربالگری ممکن است توده‌ای را در سینه پیدا کند. یک توده ممکن است سرطان یا چیز دیگری باشد. آزمایشات بیشتری باید انجام شود تا مشخص شود که آیا توده سرطانی است یا خیر. به این آزمایشات، تشخیصی می‌گویند. آزمایش‌های تشخیصی ممکن است شامل بیوپسی باشد، که در آن سلول‌ها یا بافت‌ها برداشته می‌شوند تا آسیب‌شناس بتواند آن‌ها را زیر میکروسکوپ برای علائم سرطان بررسی کند.

برخی از آزمایشات غربالگری ممکن است فقط برای افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان‌های خاص هستند پیشنهاد شود.
هر چیزی که احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهد، عامل خطر سرطان نامیده می‌شود. داشتن یک عامل خطر به معنای ابتلا به سرطان نیست. نداشتن عوامل خطر به این معنی نیست که سرطان نخواهید گرفت.

برخی از تست‌های غربالگری فقط برای افرادی استفاده می‌شود که عوامل خطر شناخته‌شده برای انواع خاصی از سرطان را دارند. افرادی که نسبت به سایرین در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان هستند، شامل کسانی هستند که هر یک از موارد زیر را دارند:

سابقه‌ی شخصی سرطان
سابقه‌ی خانوادگی سرطان
برخی جهش‌های ژنی (تغییرات) که با سرطان مرتبط هستند
قرار گرفتن در معرض عوامل سرطان‌زا مانند دود تنباکو یا مواد شیمیایی محل کار
لختهٔ خونی که بدون هیچ دلیل مشخصی ایجاد می‌شود
سن بالاتر

افرادی که در معرض خطر بالای سرطان هستند، ممکن است نیاز به غربالگری بیشتر یا در سنین پایین‌تر از سایر افراد داشته باشند.

یافتن برخی از سرطان‌ها در مراحل اولیه (قبل از ظاهر شدن علائم) ممکن است به کاهش احتمال مرگ ناشی از آن سرطان‌ها کمک کند.

برای بسیاری از سرطان‌ها، شانس بهبودی بستگی به مرحله‌ی سرطان (میزان یا گسترش سرطان در بدن) در زمان تشخیص آن دارد. سرطان‌هایی که در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند، اغلب درمان آسان‌تری دارند.

مطالعات غربالگری سرطان، میزان مرگ‌ومیر افراد غربال‌شده برای سرطان خاصی را با میزان مرگ‌ومیر ناشی از آن سرطان در افرادی که غربالگری نشده‌اند، مقایسه می‌کند. نشان داده شده است که برخی از تست‌های غربالگری هم در یافتن زودهنگام سرطان‌ها و هم در کاهش احتمال مرگ ناشی از آن سرطان‌ها مفید هستند. این‌ها شامل ماموگرافی برای سرطان سینه و سیگموئیدوسکوپی و آزمایش خون مخفی مدفوع برای سرطان کولورکتال است. آزمایش‌های دیگری به این دلیل استفاده می‌شوند که نشان داده شده است قبل از ظاهر شدن علائم، نوع خاصی از سرطان را در برخی افراد پیدا می‌کنند، اما ثابت نشده است که خطر مرگ ناشی از آن سرطان را کاهش می‌دهند. اگر سرطان به‌سرعت در حال رشد است و به‌سرعت گسترش می‌یابد، یافتن زودهنگام آن ممکن است کمکی به زنده ماندن فرد از سرطان نکند.

:Source